Van’da faaliyet yürüten hukuk ve demokratik kitle örgütleri, 9 farklı hapishanede yaptıkları incelemelerin ardından hazırladıkları kapsamlı raporu kamuoyuyla paylaştı. Raporda, hapishanelerde tutulan tutsakların birçok temel haktan mahrum bırakıldığı, tecrit uygulamalarının yaygınlaştığı ve Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulları’nın gerekçesiz kararlarla tahliyeleri engellediği vurgulandı.
9 hapishane incelendi
TUHAY-DER, ÖHD, Van Barosu, SES ve Van-Hakkari Tabip Odası tarafından hazırlanan rapor, Van Barosu Tahir Elçi Konferans Salonu’nda açıklandı. Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) üyesi Özgür Ecer tarafından okunan rapor; Van F, Van, Ahlat, Beşikdüzü T Tipi, Patnos, Kalkandere, Giresun Espiye L Tipi ve Iğdır S Tipi yüksek güvenlikli hapishanelerdeki tespitleri içeriyor.
Hastane sevkleri engelleniyor, Kürtçe kitaplar yasak
Ecer, birçok hapishanede mahpusların hastaneye sevklerinin ya geciktirildiğini ya da hiç yapılmadığını belirtti. Bazı hapishanelerde ağız içi arama ve kelepçeli muayene dayatmasını reddeden tutsakların sevklerinin yapılmadığı ifade edildi. Raporda 3 ila 10 kitapla sınırlı “kitap kotası” uygulaması olduğu, Kürtçe kitap ve mektupların ise “tercüme edilmediği” gerekçesiyle mahpuslara verilmediği aktarıldı.
Pandemi gerekçesiyle sosyal etkinlikler hâlâ yasak
Yeni Yaşam, Evrensel ve BirGün gibi muhalif gazetelerin dağıtılmadığı, muhalif televizyon kanallarının izlenmesinin teknik olarak engellendiği belirtilen raporda; pandemi gerekçesiyle spor, atölye ve kurs faaliyetlerinin büyük ölçüde durdurulduğu da kaydedildi. Tutsakların ağır bir izolasyona maruz kaldığı, sosyalleşme imkanlarının tamamen ellerinden alındığı vurgulandı.
“Oda aramaları keyfiyete dönüştü”
Raporda, birçok hapishanede rutin oda aramalarının amacını aşarak keyfi uygulamalara dönüştüğü, eşyaların dağıtıldığı ve aramalar sırasında mahpuslara “askeri nizam” dayatıldığı ifade edildi.
Raporun sonuç bölümünde, yaşanan hak ihlallerinin giderilmesi için şu öneriler sıralandı:
- Patnos L Tipi Hapishanesi kapatılmalı: Nemli, rutubetli ve sağlıksız koşullar nedeniyle mahpuslar için yaşam alanı olmaktan çıkmıştır.
- Hukuksuz uygulamalar son bulmalı: İşkence yasağı, haberleşme ve ifade özgürlüğü gibi temel haklara yönelik ihlaller sona erdirilmeli; hapishane idaresi pozitif yükümlülüklerini yerine getirmelidir.
- Telefon ve ziyaret hakları genişletilmeli: Mahpusların telefon görüşme hakları artırılmalı; ziyaretçi listesindeki herkesle iletişim hakkı tanınmalıdır.
- Sosyal yalnızlaştırma kaldırılmalı: Özellikle yüksek güvenlikli hapishanelerde tutulan mahpuslara yönelik uzun süreli sosyal izolasyon, insanlık dışı muamele kapsamına girmektedir.
- Kitap ve yayın kısıtlamaları kaldırılmalı: Kitap kotası uygulamasına son verilmeli, yasal gazete ve dergiler mahpuslara ulaştırılmalıdır.
- Ağır hasta mahpuslar serbest bırakılmalı: Tedaviye erişimi engellenen, hapishane koşullarında yaşamını sürdüremeyen mahpuslar için ceza ertelenmesi gibi alternatif yollar uygulanmalıdır.
- Gözlem Kurulları kaldırılmalı: Keyfi tahliye engellerine yol açan Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri yönetmeliği iptal edilmeli, kurulların yetkileri sınırlandırılmalıdır.
Rapor, cezaevlerinde sistematikleşen hak ihlallerine dikkat çekerek Adalet Bakanlığı başta olmak üzere tüm ilgili kurumları sorumluluk almaya çağırdı. (MA)
