EmekGüncelKadın

BİRTEK-SEN Raporu: Tekstilde koşullar kölelikten farksız!

Birleşik Tekstil Dokuma ve Deri İşçileri Sendikası (BİRTEK-SEN), hazırladığı “Güneydoğu Tekstil Sektöründe Kadın Emeği ve Sendikal Algı Raporu”nu Urfa’da düzenlediği basın toplantısıyla kamuoyuna açıkladı.

Birleşik Tekstil, Dokuma ve Deri İşçileri Sendikası’nın (BİRTEK-SEN) yayınladığı “Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tekstil Sektöründe Kadın Emeği ve Sendikal Algı Raporu”, bölgede çalışan tekstil işçisi kadınların kötü çalışma koşullarını, cinsiyet eşitsizliğini, cinsel tacizi ve emek sömürüsünü gözler önüne serdi.

Raporda her iki kadından birinin sendikasız olduğu aktarıldı. Araştırmaya katılan kadın işçilerin yüzde 48,3’ü bir sendikaya üye olduğunu, yüzde 51,7’si ise sendikasız çalıştığını belirtti.

Tekstil üretiminin yoğunlaştığı Urfa, Antep, Malatya gibi Güneydoğu kentlerinde işçilik yapan 125 kadın ile gerçekleştirilen ankette, ILO ve TÜİK’in 2018 raporuna göre cinsiyete dayalı ücret farkının yüzde 15,6 olduğu hatırlatıldı. Bu farkın yaş ve kıdem arttıkça daha da derinleştiği ifade edilen raporda, özellikle konfeksiyon işletmelerinde ustabaşı ve şef pozisyonlarında genellikle erkeklerin bulunduğu aktarıldı.

Ücret kesintileri rutin

İşçilerin tamamına yakınının 22 bin 104 liralık asgari ücrete çalıştığı ifade edilen raporda, düşük ücretin yanı sıra keyfi maaş kesintilerinin oldukça yaygın olduğu ortaya kondu. Buna göre tekstil işçilerinin yüzde 52,6’sı maaş kesintisine uğruyor. Genellikle “işe gidememe”, “geç kalma”, “performans hedefini tutturamama” veya “hata” gibi gerekçelerle uygulanan maaş kesintilerinin esasen keyfi olduğu ve asıl amacının üretim hızını artırmak için baskı aracı olarak kullanıldığı ifade edildi. Gözdağı vermek ve itaati sağlamak için başvurulan ücret kesintileri nedeniyle alınan net ücretlerin sıklıkla yasal asgari ücretin altına düştüğü aktarıldı.

Düşük ücretler, kadın işçiler arasında kendi emeğine yabancılaşmanın da oldukça yaygın hâle gelmesine sebep oluyor. Rapora göre kadın tekstil işçilerinin yalnızca yüzde 4,3’ü kendi ürettiği ürünü satın alabildiğini söyledi. Raporda, ürettiği ürüne erişebilen kadın işçilerin de düşük fiyat segmentindeki markalarda çalıştığı aktarıldı. Konuya ilişkin şu ifadeler yer aldı: “Zara, Bershka, Levi’s gibi markalara üretim yapan işçilerin hiçbiri kendi üretimlerine ulaşamamaktadır. Böylece, sadece üretimde değil, tüketimde de sınıfsal bir bariyer kurulmakta; işçi, kendi emeğinin yarattığı ürüne dahi ‘müşteri’ olarak ulaşamamakta, dışlanmaktadır.”

Uzun mesailer meslek hastalıklarına dönüşüyor

Raporda, kadın işçilerin büyük çoğunluğunun aşırı mesai ve ağır çalışma koşullarının beden ve ruh sağlığı üzerinde yıkıcı etkiler yarattığını ifade ettiği belirtildi. Görüşmelerde en yaygın şikayetlerin kas-iskelet sistemi hastalıkları, kronik ağrılar ve kimyasal madde maruziyetine bağlı sağlık sorunları olduğu saptandı.

Araştırmaya katılan kadın işçilerin yüzde 60’ı çalışırken bir meslek hastalığı yaşadığını bildirdi. Bu grubun yüzde 58’i kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarından, yüzde 30’u ise toz ve kimyasal madde maruziyeti nedeniyle sağlık sorunları yaşadığını belirtti.

Urfa’dan bir kadın işçi, uzun çalışma saatlerinin bedensel etkisini şu sözlerle dile getirdi:

“Mesainin sonunda artık elimi kapatamıyorum, sinir sıkıştığı için. Eve gittiğimde dinlenemiyorum. İşe gitmek için uyandığımda hâlâ önceki günden ağrılarım devam ediyor.”

Bir başka Urfalı kadın işçi ise yaşadığı durumu şöyle anlattı:

“Topuk dikeni oldu bende, raporum da var. Ama raporuma rağmen koltukta oturmam yasaklandı. Koltuğu bıraktım, masaya yaslanmamıza bile izin vermiyorlar.” ‘Altıma mı işeyeyim?​’

Tuvalet bile baskı aygıtı

Raporda, tuvalet kullanımının sınırlandırılmasının yalnızca bir yönetim uygulaması değil, kadın işçiler üzerinde kurulan aşağılayıcı bir baskı biçimi olduğu vurgulandı. Araştırmaya göre, kadın işçilerin yüzde 74’ü tuvalete gidişlerinin kısıtlandığını belirtti. Görüşmelerde, bu uygulamanın regl dönemlerinde dahi sürdüğü ve bazı kadınların bu nedenle işten ayrılmak zorunda kaldığı ortaya kondu.

İş güvenliği alınmıyor

Rapor, işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerinin de adeta hiçe sayıldığını ortaya koydu. Anket verilerine göre, “İşyerinizde depreme, sele ya da yangına karşı önlem var mı?” sorusuna kadın işçilerin yalnızca yüzde 34,8’i “evet” derken, yüzde 44,6’sı “hayır” yanıtını verdi.

İş güvenliği eğitiminde ise yanıtların yüzde 55,7’si “Eğitim aldım” şeklinde olurken, yüzde 44,3’ü “Almadım” oldu. İş güvenliği önlemleri alınıyor mu sorusuna işçilerin yalnızca yüzde 15,7’si “önlem alınıyor” dedi. 21 fabrikada yapılan ankette “Önlem alınmıyor” yanıtı, yüzde 76,2 oranında verildi.

Her iki kadından biri tacize maruz bırakılıyor

Araştırma, neredeyse her iki işyerinden birinde kadınların tacize uğradığını da ortaya koydu. Kadın işçilerin yüzde 42,2’si işyerinde taciz ya da rahatsız edici bir davranışa maruz kaldığını belirtti. Öte yandan bu deneyimlerin yalnızca yüzde 45,8’i şikâyet edildi, yani kadınların yarısından fazlası (%54,2) bu durumları hiçbir yere bildiremedi. Raporda, şikâyet etmeme eğiliminin bireysel değil yapısal nedenlerle ilişkili olduğu kaydedildi.

Şikâyet etmeme sebepleri arasında “cezalandırılma korkusu”, “bir işe yaramayacağına dair inanç” ve “şikâyet edilecek güvenilir bir merci bulamamak” gibi gerekçeler öne çıktı. Kadın işçiler, durumu ustabaşlarına bildirdiklerinde sıklıkla “Sen yanlış anlamışsın” yanıtını aldıklarını ifade etti.

Sendikal örgütlülük zorunluluk

BİRTEK-SEN, bu araştırmanın kadınların örgütlenme ihtiyacını daha da görünür kıldığını vurguladı. Kadınların sendikal örgütlenmeye dair umutları, hayal kırıklıkları ve çekincelerinin de yer aldığı raporda

Rapora göre sendikalı olma ve sendikayı sorunların çözümünde etkili görmeme konusundaki en yaygın kaygı, sendikaya üye olmanın işten atılmaya yol açacağı korkusu. Kadınların büyük bölümü, “Sendikaya güvensem bile, patron öğrenince işten atar” diyerek bu nedenle uzak durduğunu söyledi.

Aile baskısı ve toplumsal normların da kadınların sendikalaşmaya dair kararlarını doğrudan etkilediği de belirtildi.

*Raporun pdf haline buradan ulaşabilirsiniz.

Daha fazla göster

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu