Birleşmiş Milletler İklim Konferansı COP30, şu anda Brezilya’nın Belém kentinde devam etmekte olup 21 Kasım’da sona erecektir. Topraksız Kır İşçileri Hareketi (MST) ve diğer birçok örgüt, hareket, kolektif ve grubun uyardığı gibi, tarım sektörünün çevre krizine çözüm arayışının ön saflarında yer aldığı giderek daha açık hale gelmektedir. Bu durum, konferansın, varlıklarımızın topraklarımız, topluluklarımız ve doğamız olacağı büyük bir iş fuarına dönüştüğünü ortaya koymaktadır.
Embrapa’nın (Brezilya Tarım Araştırma Kurumu, bir devlet kurumu) kendi ifadesine göre, Agrizone “iklim değişikliği bağlamında sürdürülebilir tarım ve açlıkla mücadeleye odaklanan teknolojiler, bilim ve uluslararası işbirliğinin büyük bir vitrini”dir. Ancak pratikte bu alan, tarım sektörünün iş yapması, imajını tanıtması ve kârını artırması için bir sahne görevi görecek – bunun bedeli ise doğanın tahribatı, toprağın tekelleşmesi ve köylü topluluklarının ve geleneksel halkların kovulması olacak. “Sürdürülebilirlik” söylemi altında göreceğimiz şey, yeşil renkle maskelenmiş eski sömürü mantığı olacaktır.
Sponsorlarından başlayalım. Açlık ve çevre kriziyle mücadele ettiğini iddia eden bir kuruluşun finansörleri arasında Bayer, Nestlé ve OCP(küresel bir ziraat-kimya firması)’nin yer alması düşünülemez. Bu üç şirket, çevre krizinin derinleşmesine doğrudan katkıda bulunan şirketlerdir. 2024 yılında Bayer, ana ürünlerinden biri olan Roundup pestisit nedeniyle kansere yakalandığı kanıtlanan ABD’li bir adama 2 milyar dolardan fazla tazminat ödemek zorunda kaldı. Bu ürün artık o ülkede satılmamaktadır, ancak Brezilya’da serbestçe dolaşmaktadır. Şirketin 170.000 benzer davayla karşı karşıya olduğu tahmin edilmektedir.
Nestlé’nin Agrizone’da yöneteceği panellerden biri “Brezilya’da gıdanın yeniden şekillendirilmesi” adını taşımaktadır. Şirketin Brezilya halkının sağlığı pahasına bu “yeniden şekillendirme” sürecine zaten dahil olduğu düşünüldüğünde, bu çok düşündürücü bir başlıktır. Şirketin kendi kriterlerine göre, satışlarının %54’ü sağlık açısından çok düşük puan alan ürünlerden oluşmaktadır. Bu bağlamda, İsviçreli şirketin Afrika ve Latin Amerika’ya yönelik ürünlerine daha fazla şeker eklediği zaten kanıtlanmıştır.
Office Chérifien des Phosphates (OCP), esas olarak pestisit üretiminde kullanılan fosfatın çıkarılmasına odaklanan Fas devletine ait bir şirkettir. Şirket, küresel fosfor rezervlerinin %70’ine sahiptir. Ancak, üretiminin çoğu Fas krallığı tarafından sömürge işgali altında bulunan Batı Sahra’daki Bou Craa madeninden gelmektedir. Diğer bir deyişle, OCP, Sahra halkına ait mineralleri yağmalayarak ve çalarak üretimini sürdürmektedir.
Agrizone Panelleri, Doğayı Talan Eden Devler Tarafından Domine Edilecek
Tarım endüstrisi, ultra işlenmiş gıda endüstrisi ve madencilik devleri, Agrizone’a sponsor olmanın yanı sıra, etkinlikteki tartışma panellerini de domine edecek.
Syngenta, Itaú Bank ile birlikte “Bozulmuş alanların restorasyonunda uzun vadeli finansman için işbirliği” panelini koordine edecek.
Sorulması gereken soru, çokuluslu şirketin kendi bozduğu alanları geri kazanmaya istekli olup olmadığıdır. Sonuçta, şirket mısır, soya fasulyesi, pamuk ve diğer mahsullerde kullanılan bir böcek ilacı olan profenofos pazarının dörtte birinden sorumludur. Bu konuda bir rapor yayınlayan sivil toplum kuruluşu Public Eye’ın tarım ve biyolojik çeşitlilik başkanı Laurent Gaberell, bu pestisit hakkında “su organizmaları, kuşlar ve arılar için son derece zararlıdır. Bu, insanlarda, özellikle çocuklarda beyin gelişimini etkileyebilen güçlü bir nörotoksindir (sarin gazına benzer)”, diyor. Rapor aynı zamanda Syngenta’nın en büyük pazarı olan Brezilya’da, “milyonlarca insanın içme suyunda profenofos kalıntıları bulunmakta”, olduğunu da belirtiyor.
Syngenta’nın 2015 yılında Paraná’da MST aktivisti Keno’nun öldürülmesinden sorumlu olduğunu da hatırlamakta fayda var. Cinayet, Iguaçu Milli Parkı yakınlarındaki Paraná’nın batısındaki Santa Tereza do Oeste şehrinde, Syngenta’nın yasadışı transgenik deneyler yaptığı bir tarlada gerçekleşti. Bölge, Via Campesina’nın yaklaşık 150 üyesi tarafından işgal edilmişti. Aktivistler, Syngenta tarafından kiralanan özel bir şirket olan NF Segurança’nın yaklaşık 40 tetikçisi tarafından vuruldu. Keno’nun cinayetine ek olarak, Isabel Nascimento da vuruldu ve sağ gözünü kaybetti.
Syngenta’nın yanı sıra Natura da Agrizone’da yer alacak. Kozmetik şirketi, “döngüsel karbondan sürdürülebilir işbirliğine” konulu paneli yönetecek. Natura, 2010 yılında Ibama tarafından biyolojik korsanlık nedeniyle para cezasına çarptırıldı. 21 milyon real tutarındaki para cezası, “biyoçeşitliliğe usulsüz erişim” iddiasıyla verildi. Ayrıca şirket hakkında, 2023 yılında Pará’daki geleneksel toplulukları sömürdüğü gerekçesiyle Federal Senato’daki Parlamento Soruşturma Komisyonu’na şikayette bulunuldu. O dönemde yerli liderlerin ifadesine göre, Natura ile bağlantılı kooperatifler, Amazon’a özgü andiroba ve copaiba tohumlarını hasat etmek için günde üç real ödüyordu. Ancak kooperatifler bir litre tohumu 1.000 real’e satıyordu ve şirket bu kâr marjını daha da artırıyordu.
Ultra işlenmiş gıda devi PepsiCo, “Her damla önemlidir: değişen iklimde patates yetiştiriciliği” başlıklı panelin ana konuğu olacak. Doritos cipsleri de dahil olmak üzere şirketin birçok ürününde glifosat pestisit kalıntıları tespit edildi. Potansiyel sağlık zararları, milyarda 0,1 parça (ppb) glifosat gibi çok düşük seviyelerde bile başlayabilir. Ancak şirketin ürünlerinde 289,47 ppb ile 1.125,3 ppb arasında değişen seviyeler tespit edildi. Glifosatın vücut üzerindeki etkileri arasında gastrointestinal bozukluklar, obezite, diyabet, kalp hastalığı, depresyon, otizm, kısırlık, kanser, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve glüten intoleransı sayılabilir.
Tarım Endüstrisi Agrizone’yi Kontrol Ediyor
Agrizone resmi olarak Embrapa tarafından tasarlanmış olsa da, bu alanın kontrolü aslında tarım endüstrisinin elinde. Brezilya Tarım Endüstrisi Derneği (ABAG), Brezilya Kırsal Toplum Derneği (SRB) ve Amaggi (Dünyanın en büyük özel soya fasulyesi üreticisi) gibi Brezilya’daki sektörün önemli aktörlerinin gündemde olması şaşırtıcı değil.
Bu senaryonun ana nedenleri masada oturup “yönetim kurulu odasını” koordine ederken, çevre krizine somut çözümler üretmek mümkün değildir. Brezilya’da tarım sektörü (ve onu çevreleyen tüm endüstriyel kompleks) bu krizin ana nedenidir. Ülkedeki sera gazı emisyonlarının %74’ünden sorumludur.
Bu sektördeki kuruluşlar ve şirketler tarafından sürdürülebilirlik adına devam ettirilen tüm söylemler – ki bunlar Agrizone panellerinde hakim olacak – aslında iki işleve hizmet edecektir. Birincisi, tarım sektörünün gerçek işleyişini kamufle etmek, ki bu işleyiş geleneksel halkların sömürülmesinin yanı sıra doğanın ortak varlıklarının gasp edilmesi ve tahrip edilmesine dayanmaktadır. İkincisi, kendilerinin neden olduğu çevre krizi karşısında, karbon piyasasında olduğu gibi, doğanın finansallaştırılmasına dayanan sahte çözümler uygulamaktır.
Şirketlere Değil, Halka Hizmet Eden Bir Tarım Kurumu İçin
Embrapa, ülke için stratejik öneme sahip bir kamu kuruluşudur. Bolsonaro yönetimi sırasında ciddi bir saldırıya maruz kalmıştır. Ancak, Bolsonaro ile el ele veren tarım şirketleri değil, Brezilya halkı ve kamu görevlileri onu savunmuştur.
Bu nedenle, Embrapa’nın Brezilya halkının çıkarlarına odaklanması ve tarım sektörüne bağlı çokuluslu devlerin kontrolü altında olmaması çok önemlidir. Gıda egemenliği ve çevre kriziyle mücadeleyle ilgili zorluklar, ultra işlenmiş gıdalar ve pestisitlerin neden olduğu açlık ve hastalıklardan kar edenlerden gelmeyecektir. Bu zorluklar, yüzyıllardır sermayenin ilerleyişine direnen ve doğa ile özgür ilişkiler kuranlardan gelecektir.
