(Bu makale Dr. Keshav Devkota tarafından kaleme alındı ve moolbato.com sirtesinde yayınlandı.)
Nepal’de, bir yandan mevcut siyasi sistemde krizler artarken, diğer yandan mevcut siyasi sistemi kabul eden partiler arasında da parti içi ve partiler arası anlaşmazlıklar artmıştır. Şu anda, Nepal Kongresi, UML, Maoist Merkez, Rashtriya Swayamsevak Sangh, RSPB, Birleşik Sosyalist Parti, Janmat Partisi ve Nagarik Unmukti Partisi dahil olmak üzere parlamentodaki 14 partiden yedisinin iç çatışmalara sürüklendiği görülüyor. Bu nedenle, parlamento partileri mevcut siyasi sistemi reform edemiyor gibi görünüyor. Mevcut siyasi sistem, halk tarafından alınan bir ders olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.
2015 anayasası ilan edildiğinde, bunu ilan edenler, anayasanın eksik ve yetersiz olduğunu söylemişlerdir. Dört ay içinde ilk değişiklik yapılarak anayasa iyileştirilmeye çalışılmıştır. Ancak bu da hiçbir şeyi iyileştirmemiştir. İkinci değişiklikle Nepal’in haritası anayasaya dahil edilmiştir.
Komşu Hindistan buna hemen itiraz etmiş, Çin ise henüz resmi bir bilgi almadığını açıklamıştır. Dünyanın diğer ülkeleri 2015 anayasasının ikinci değişikliğinden haberdar değil. 1 Temmuz 2024’de, NC ve UML, yedi maddelik bir anlaşma ile iktidar koalisyonu kurduklarında, anayasaya üçüncü değişikliği yapmaya öncelik verdiler. Ancak, mevcut hükümetin kurulmasından bu yana 13 ay geçmesine rağmen, onlar bile anayasayı değiştirme sürecini normal şekilde başlatamadılar.
Son zamanlarda, parlamentodaki 14 partiden 7’sinde iç çatışmalar artmıştır. Sonuç olarak, partiler arası uzlaşma yoluyla anayasayı değiştirme olasılığı tamamen ortadan kalkmıştır. Halen hükümeti yöneten UML ile ana muhalefetteki Maoist Merkez arasında görülen partiler arası ve iç gerilimler zirveye ulaşmıştır. Eski Cumhurbaşkanı Bidya Devi Bhandari’nin aktif siyasete dönüşü konusu UML’de güçlü bir yer edinmiştir. Parti başkanı KP Oli bunu liderliğe müdahale olarak algıladıktan sonra, bunu bastırmak için birçok çaba sarf edilmektedir. Bunun için anayasada kapsamlı değişiklikler yapılması için çabalar sarf edilmiştir.
Bu amaçla, 20-22 Eylül tarihlerinde ikinci anayasa genel kongresi düzenlenmektedir. UML, genel kongrede sunulacak anayasa değişikliği önerisini zaten tartıştı, sekreterya, Politbüro ve Merkez Komitesi’nde son halini verdi ve öneriler için alt komitelere gönderdi. Vidya Bhandari fraksiyonunun liderleri, Oli’nin üçüncü dönem UML başkanlığı için partinin tüzüğünü değiştirme girişiminden memnun değil. 70 yaş sınırı ve belediye yetkililerinden merkez komiteye kadar aynı görevde iki dönem görev yapamama hükmünün kaldırılması için çabalar sürüyor. Sekreterya, daimi komite ve merkez komitesi tarafından kabul edilen tüzük, 20-23 Eylül tarihlerinde yapılacak UML tüzük genel kongresinde kabul edildikten sonra yürürlüğe girecek.
Hükümeti yöneten UML, parti liderliğini ele geçirme yarışı nedeniyle kargaşa içinde. Öte yandan, güçlü UML partisini ve liderliğini devirmeye çalışan Vidya Bhandari grubu, geçen hafta Katmandu’nun Thapa köyünde yeni bir ofis açarak çalışmaya başladı. Benzer şekilde, ana muhalefet partisi Maoist Merkez’de de iç gerginlikler arttı.
Parti içindeki iç gerilimler, 16-21 Temmuz tarihlerinde yapılan daimi komite toplantısında ortaya çıktı. Sonuç olarak, nispeten devrimci olarak görülenlerin partiden ihraç edilmesi ve diğer partilerden lider ve kadroların partiye kazandırılması için çabalar yoğunlaştı. Partinin Genel Sekreter Yardımcısı Janardash Sharma, liderlik değişiklikleri konusunu gündeme getirdi.
Öte yandan, Maoist Merkez Başkanı Dahal’ın Janardan Sharma’yı partiden ayrılması için açıkça tehdit etmesiyle durum daha da tırmandı. Maoist Merkez liderlerinin, parti adından Maoist kelimesini ve parti ilkelerinden Maoizm’i çıkararak bile, UML’den ayrılan Madhav Nepal liderliğindeki Birleşik Sosyalistler ile partiyi birleştirmeye hazır oldukları görülüyor. Birleşik Sosyalistler de, Jhalanath Khanal ve nispeten devrimci görünen diğer kişileri partiden ihraç ederek Maoist Merkez ile parti birliği için bir ortam yaratmaya çalıştı. Bunun için yarın, 27’sinde parti merkez komitesinin olağanüstü toplantısı çağrısı yapıldı.
Hindistan yönetimi ile yakın ilişkili olduğu düşünülen kişiler tarafından kurulan Sosyalist Cephe de liderleri arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle toplantı bile yapamayacak bir noktaya geldi. Benzer şekilde, parlamentonun ilk partisi olarak kabul edilen Nepal Kongresi’nde de iç gerilimler arttı. Parti içindeki gerilimler artarken, partinin bölünme noktasına gelebileceğine dair işaretler var. Şu anda, Kongre Partisi ve UML’nin de dahil olduğu beş partiden oluşan bir koalisyon hükümeti var. Daha önce yedi partiden oluşan bir hükümet vardı, ancak JSP ve NUP hükümetine verdikleri desteği çekti. Kongre Partisi liderleri bile, UML başkanı olan Başbakan KP Oli’nin liderliğindeki hükümetten memnuniyetsiz görünmeye başladı.
Ana muhalefet partisi Maoist Merkez, geçen hafta NC ve UML hariç diğer partileri parlamentoda bir araya getirerek NC ve UML’ye meydan okudu. Kongre’de muhalif lider olarak görülen Dr. Shekhar Koirala, hükümeti devirmek için bir kampanya yürüttüğü izlenimi veriyor. Bu amaçla, Maoist Merkez’in başkanı Pushpa Kamal Dahal ve UML içinde Oli’ye muhalefet eden Vidya Bhandari ile görüşmelerde bulundu.
Nepal Kongresi’ni bölmeden hükümeti değiştirmek mümkün olmadığı için zor durumda olduğu düşünülüyor. NC Başkanı Deuba, KP Oli’nin ardından başbakan olmak için beklediğinden, Dr. Koirala bunu engellemek için hazırlık yaptığı görülüyor. Dr. Koirala’nın, dönüşüm anlaşmasının tarihinden önce iktidar koalisyonunu değiştirmeye çalıştığı söyleniyor. Dr. Koirala, Kongre’nin 88 sandalyesinden 44’üne sahip olduğunu iddia ediyor. Ancak NC parlamento partisi çoğunluğu kolayca elde edecek durumda değil.
Geçen hafta düzenlenen NC merkez komitesi toplantısında bile Dr. Koirala, liderlikle ilgili sorular sorarak iç stratejisini ima etmişti. Liderlik çatışmasının parlamentodaki dördüncü parti olan Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) içinde de ilerlediği görülüyor. Parti başkanına yönelik iddialar ve liderliğin belirsizliği, partinin varlığının yaklaşan 2027 seçimlerinde sona ereceği bir durum yaratmıştır. Benzer şekilde, parlamentodaki beşinci parti olan RPP’de de Başkan Rajendra Lingden ile Genel Sekreter Dr. Dhaval Shamsher Rana ve Nawaraj Subedi arasında gerginlik artıyor.
Son aylarda monarşi, Hindu ulusunun yeniden kurulması ve federalizmin kaldırılması gibi taleplerle protesto eylemleri düzenleyen parti, liderleri arasındaki gerginlik nedeniyle hareketten çekilmek zorunda kaldı. Başkan Lingden grubunun Genel Sekreter Rana grubunun liderlerine karşı harekete geçmesinin ardından, parti artık bölünmekten başka bir seçenek görmüyor. Daha önce, Janmat Partisi ile Naupa arasında parti birliği için hazırlıklar yapılırken, her iki partide de iç gerginlikler arttı.
Janmat Partisi Başkanı Dr. CK Raut, Başkan Yardımcısı Deepak Sah ve Sayman Surendra Narayan Yadav’ı mali kötü yönetimle suçlayarak harekete geçti. Uzmanlar, partinin bölünmenin eşiğine geldiğini bildirdi. Naupa’da Patron Resham Lal Chaudhary ile Başkan Ranjita Shrestha arasındaki anlaşmazlık tırmanıyor gibi görünüyor. Hukuki sorunlar başladı. Chaudhary ve Shrestha karı koca olmalarına rağmen, ev içi kavgaları partiye de sıçradı ve parti bölünmenin eşiğine geldi.
Parlamentodaki diğer partilerde de iç ve parti içi çatışmalar arttı. Bu nedenle, mevcut siyasi sistemin daha da derin bir krize girdiğini görüyoruz. Parlamento dışındaki devrimci partiler baskı yapmaya başlar başlamaz, Nepal’de yeniden siyasi bir değişim yaşanacağı görülüyor. Vatanseverler ve devrimci güçler, bu değişimin hangi yöne doğru gideceğinin farkında olmalıdır.
(Kaynak: https://moolbato.com/2025/08/67552)
