İnsan Hakları Derneği (İHD) Merkezi Hapishane Komisyonu, 2024 yılına ait hapishane hak ihlalleri raporunu kamuoyuyla paylaştı. İHD Genel Merkezi’nde düzenlenen basın toplantısında raporu açıklayan Komisyon Eş Sözcüsü Nuray Çevirmen, Türkiye hapishanelerinde yıl boyunca en az 26 bin 632 hak ihlali tespit ettiklerini duyurdu.
En çok sağlık hakkı ihlal edildi
Raporda en fazla ihlalin sağlık hakkı alanında yaşandığı vurgulandı. Hapishanelerde sağlık hakkı kapsamında 5 bin 526 ihlal kayda geçti. 28 Nisan 2025 itibarıyla bin 412 hasta mahpus tespit edilirken, bunlardan 335’inin durumu ağır olarak sınıflandırıldı. Ayrıca 230 mahpus tek başına yaşamını sürdüremeyecek, 105’i dış yardıma muhtaç ve 188’i sürekli tıbbi takip altında bulunuyor.
Adli Tıp Kurumu’nun siyasallaştığına dikkat çeken Çevirmen, hastane raporlarının dikkate alınmaması ve “güvenlik” gerekçeleriyle tahliyelerin engellenmesinin hasta mahpusların yaşam hakkını tehdit ettiğini söyledi.
Yaşam hakkı ihlalleri: En az 55 mahpus hayatını kaybetti
Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2024 yılı boyunca 818 “tutuklu ve hükümlü” yaşamını yitirdi. İHD ise kendi çalışmalarıyla en az 55 mahpusun ölümünü belgeleyebildi.
Açlık grevleri ve tecrit protestoları
Rapora göre, 27 Kasım 2023’te 91 hapishanede başlatılan açlık grevine toplam bin 997 mahpus katıldı. Grev, 4 Nisan 2024’te sona ererken, mahpuslar daha sonra mahkeme ve telefon görüşmelerine çıkmama eylemleriyle protestolarını sürdürdü. Bu eylemler ise 3 Temmuz 2024’te sonlandırıldı.
İşkence artıyor
Raporda, hapishanelerde 4 bin 745 işkence ve kötü muamele vakasının tespit edildiği belirtildi. Bu kapsamda darp, çıplak arama, ağız içi arama, ayakta sayım gibi uygulamaların yaygın şekilde sürdüğü ifade edildi.
Kadın ve çocuk mahpuslar: Ciddi risk altında
2 Aralık 2024 itibarıyla hapishanelerde 16 bin 419 kadın mahpus bulunurken, 759 çocuk da anneleriyle birlikte hapishanede yaşıyor. İHD, bu çocukların sağlıklı gelişimlerinin ciddi biçimde zarar gördüğünü vurguladı. 2024 yılı içinde, 81’i Türkiye’den, 26’sı Irak Bağdat’tan olmak üzere toplam 107 kadın mahpus, İHD’ye hak ihlali başvurusu yaptı.
Engelli ve LGBTİ mahpuslar: Görünmeyen mağduriyetler
Raporda, engelli mahpusların sağlık hizmetlerine erişimde yaşadığı sıkıntılar, kötü muameleye maruz kalmaları ve uygun olmayan fiziksel koşullar vurgulandı. LGBTİ mahpusların ise cinsiyet kimlikleri nedeniyle ayrımcılığa uğradıkları belirtildi. Ancak bu konuda kamu kurumlarının herhangi bir veri paylaşmaması dikkat çekti.
İletişim ve sosyal hak ihlalleri
- Sosyal faaliyet hakkı: 4.028 ihlal
- Haberleşme hakkı: 4.474 ihlal
- Bilgiye erişim hakkı: 3.261 ihlal
Bazı hapishanelerde resmî ilan almayan gazetelerin verilmediği, kantinden alınan radyoların toplatıldığı ve televizyon izleme hakkının sınırlandığı raporda yer aldı.
