Van’ın Erciş ilçesine bağlı Zilan Vadisi’nde 13 Temmuz 1930 tarihinde gerçekleştirilen ve resmi kayıtlara göre on binlerce sivilin katledildiği Zilan Katliamı’nın üzerinden 95 yıl geçti. Katliamın yıl dönümünde DEM Parti Van Milletvekili Gülderen Varli, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunduğu önergeyle bir araştırma komisyonu kurulmasını talep etti.
Varli, önergesinde Zilan Katliamı’nın tüm boyutlarıyla araştırılması, devlet arşivlerinin açılması ve geçmişle yüzleşmenin “toplumsal barışa” katkı sağlayacak şekilde tesis edilmesi gerektiğini vurguladı. “Zilan Katliamı, tarihsel hafızalarda derin bir yara ve trajik bir kırılma noktasıdır” diyen Varli, yaşananların aydınlatılması için etkili ve bağımsız bir mekanizmaya ihtiyaç olduğunu belirtti.
“Cezasızlık kültürü failleri ödüllendirdi”
Önergenin gerekçesinde Varli, katliamda çocuk, kadın ve yaşlı demeden 15 bini aşkın sivilin katledildiğini, 44 köyün yakıldığını ve halkın zorla göçe zorlandığını ifade etti. Katliam sonrası çıkarılan af yasalarıyla sorumluların yargılanmadığını, aksine korunduğunu belirten Varli, “Yargılanma yolu açılmayan ve yargılanmak yerine ödüllendirilen failler tekrar yargılanmalıdır. Toplumsal adaletin tesisi yalnızca geçmişi değil, bugünün suçlarını da örtbas etmenin önüne geçecektir” dedi.
“Katliam hafızası silinmek isteniyor”
Varli, Zilan Vadisi’nde son yıllarda hız kazanan HES projeleri, taş ve mermer ocakları ile birlikte hafıza mekânlarının da hedef alındığını kaydetti. Bölgede yürütülen projelerin, sadece ekolojik dengeyi bozmadığını; aynı zamanda katliamın hafızasını da silmeye dönük bir politika izlendiğini öne sürdü.
“Yüzlerce ağaç kesildi, mezarlıklar tahrip edildi, tarım arazileri yok oldu. Vadideki akarsuların debisi düştü, balık ölümleri görüldü ve su samuru popülasyonu azaldı” diyen Varli, Koçköprü Barajı’nın da vadinin doğasını olumsuz etkilediğini söyledi. “Mezarlar su altında bırakılarak halkın geçmişle bağı koparılıyor” ifadesiyle hafıza tahribatına dikkat çekti.
Varli, katliamla ilgili olarak şu adımların atılması gerektiğini Meclis’e sunduğu önergede sıraladı:
- Zilan Katliamı’na ilişkin devlet arşivlerinin açılması,
- Ortaya çıkan insan kemiklerine dair adli ve bağımsız bir soruşturma başlatılması,
- Vadide sürdürülen HES ve maden projelerinin topluma, doğaya ve tarihsel hafızaya etkilerinin incelenmesi,
- Katliam mağdurlarının ve varislerinin haklarının tanınması,
- Zilan Vadisi’nin kültürel, tarihsel ve ekolojik miras alanı olarak korunması,
- Anıtsal alan olarak ilan edilmesi,
- Barış sürecine katkı sunacak adalet ve hakikatle yüzleşme mekanizmalarının inşa edilmesi.
Varli, “Gerçek ve kalıcı bir barışın inşası için geçmişteki katliamlarla yüzleşmek zorundayız. Bugün halklar arasında eşitliğe dayalı yeni bir demokratik uzlaşma konuşuluyorsa, Zilan gibi tarihsel yaralarla yüzleşmeden sağlıklı bir gelecek kurulamaz” diye konuştu.
